Hepatitis
B and breastfeeding အသဲေရာင္ ဘီ ပိုးရွိသူ မိခင္ နဲ႔ ကေလးႏို႔တိုက္ျခင္း
ဒီညေန ဒုကၡသည္-ေဆးခန္းမွာ လူနာေတြကို
ၾကည့္ေပးေနရင္ သူနာျပဳဆရာမဆီကို အစိုးရ ေဆးရံုသြား ကေလးဖြါးရသူကေန ဖုန္းဆက္ပါတယ္။
ကေလး သြားေမြးေနသူကလဲ အိမ္ေထာင္ မက်ခင္က ေဆးခန္းမွာ အကူဆရာမ လုပ္ေပးခဲ့သူပါ။
ကံဆိုးခ်င္ေတာ့ သူ႔မွာ ကိုယ္ဝန္ရွိမွ ဘီ ပိုး ေတြ႔တယ္။ ကံထပ္ဆိုးခ်င္ေတာ့ ေမြးျပီး
ေသြးသြန္တာ ဆိုးဆိုးဝါးဝါး ျဖစ္လို႔ ေသြး ၁ဝ ယူနစ္ သြင္းလိုက္ရ ျပန္တယ္။ ကေလးကို
ေမြးလမ္းကေန ေမြးႏိုင္ေပမဲ့ ေသြးသြန္လို႔ ဗိုက္ခြဲ႔ရေသးသတဲ့။ ကေလးအေမ လက္သစ္
စကားစျမီ ေျပာႏိုင္ပါျပီ။
“ဆရာ (႕႕႕႕) က သူ႔ကေလးကို ႏို႔တိုက္လို႔ ရသလားတဲ့။"
အသဲေရာင္ ဘီ ပိုးရွိသူ မိခင္ နဲ႔ ကေလးႏို႔တိုက္ျခင္း အေၾကာင္း အေရးၾကီးတဲ့ ထုတ္ျပန္ခ်က္တခုကို Global Programme for Vaccines and Immunization ကမာၻလံုးဆိုင္ရာ ကာကြယ္ေဆးမ်ားႏွင့္ ကာကြယ္ေဆးထိုးႏွံျခင္း အစီအစဥ္ နဲ႔ WHO ကမာၻ႔ က်န္းမာေရး အဖြဲ႔ၾကီးမွာ ရွိၾကတဲ့ Divisions of Child Health and Development ကေလး-က်န္းမာေရး ဌာန နဲ႔ Reproductive Health (Technical Support) မ်ိဳးပြါးက်န္းမာေရး (နည္းပညာ ေထာက္ကူေရး) ေတြကေန ၂၂-၁၁-၉၆ မွာ ပူးတြဲ ထုတ္ျပန္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။
Introduction နိဒါန္း
“ဘီပိုးရွိေနတဲ့ မေအကေန ကေလးကို ႏို႔တိုက္ရင္ ေရာဂါကူးစက္ႏိုင္သလား” ဆိုတာဟာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေမးေနရတဲ့ ေမးခြန္း ျဖစ္ပါတယ္။ ကမာၻမွာ ကေလးမိခင္ အားလံုးရဲ႕ ၅% မွာ Chronic hepatitis B virus carriers နာတာရွည္ ဘီ ပိုးရွိေနသူေတြျဖစ္လို႔ ဒီအေမးဟာ အေရးၾကီးပါတယ္။
ခိုင္မာတဲ့ ေလ့လာမႈေတြကို ဆန္းစစ္တဲ့အခါ "အဲလိုႏို႔တိုက္ျခင္းဟာ ကေလးကို ပိုးရွိေနတဲ့ မိခင္ေတြကေန ကူးစက္မဲ့ အခြင့္အလမ္းက ထူးျခားျပီး ပိုမ်ားတယ္လို႔ မေတြ႔ရွိရပါ။" WHO ကေန ညႊန္ေပးထားတဲ့ Hepatitis B vaccine ကာကြယ္ေဆးထိုး လုပ္ငန္းကို ႏိုင္ငံေပါင္း ၈ဝ ေက်ာ္မွာ လုပ္ေနၾကလို႔ ကူးစက္မဲ့ အႏၠရာယ္စာရင္းကေန တခ်ိန္မွာ ပယ္ဖ်က္ႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။
Hepatitis B virus infection အသဲေရာင္ ဘီ ပိုးကူးစက္ေရာဂါ
HBV infection ဘီ ပိုးကူးစက္ေရာဂါဟာ တကမာၠလံုး လူထုက်န္းမာေရးမွာ အလြန္ အေရးပါပါတယ္။ ဒီပိုးေၾကာင့္ Asymptomatic infection ပိုးရွိေနေပမဲ့ ေရာဂါလကၡဏာ မျပေသးတာ၊ Clinical acute hepatitis အသဲ စျပီး ေရာင္လာတာ၊ Fulminant hepatitis အသဲေရာဂါ ေကာင္းေကာင္း ရလာတာ၊ နဲ႔ Chronic carrier ပိုးဆက္ရွိေနရင္း နာတာရွည္ ပိုးသယ္ယူ-ကူးစက္ေစမဲ့အဆင့္ ဆိုျပီး အမ်ိဳးမ်ိဳး ျဖစ္ပါမယ္။
တကမာၻလံုးမွာ နာတာရွည္ ေရာဂါပိုး ကူးစက္ေအာင္ သယ္ေပးေနသူေပါင္း သန္း ၃၅ဝ မက ရွိေနျပီ။ သူတို႔ကိုယ္တိုင္ကလဲ တခ်ိန္မွာ Chronic active hepatitis နာတာရွည္ အသဲေရာင္ေရာဂါ၊ Cirrhosis အသဲေျခာက္ေရာဂါ နဲ႔ Primary hepatocellular carcinoma အသဲကင္ဆာ ေရာဂါေတြ ျဖစ္လာႏိုင္ၾကသူေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေတြကေန တႏွစ္မွာ လူေပါင္း ၁ သန္းေက်ာ္ ေသဆံုးေနၾကရတယ္။ ခန္႔မွန္းခ်က္အရ အဲလိုလူေတြထဲက ၂၅-၃၅% ဟာ အဲလို နိဂံုးခ်ဳပ္ၾကရတယ္။
Transmission of HBV ဘီပိုး ကူးစက္ျခင္း
ကူးစက္တဲ့ ပံုစံက Carrier prevalence ပိုးကို သယ္ပို႔ေပးေနသူေတြ နည္းတဲ့-မ်ားတဲ့ေနရာ အေပၚမွာ မူတည္တယ္။ ကူးစက္မႈ မ်ားရာ ေနရာေတြ ျဖစ္တဲ့ အေရွ႕အာရွ၊ အေရွ႕ေတာင္အာရွ၊ အာဖရိက-ဆာဟာရေဒသ ေတြမွာ ကူးစက္နည္းက Perinatal ေခၚတဲ့ Carrier mother to her newborn ပိုးရွိမိခင္ကေနကေလး (အထက္ကေနေအာက္)၊ ဒါမွမဟုတ္ Close contact အေနနီးစပ္မႈ (ေဘးတိုက္) နည္းေတြ ျဖစ္တယ္။
အာရွမွာ HBV carrier women of childbearing age ကေလးေမြးႏိုင္တဲ့အရြယ္ရွိ ပိုးသယ္ကူးေပးေနၾကတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ၄ဝ% မွာ hepatitis "e" antigen (HBeAg) အသဲေရာင္ အီး ပိုးပါ ရွိေနၾကတယ္။ ဒီလို အမ်ိဳးသမီးေတြထဲက ၇ဝ-၉ဝ% ကေန သူတို႔ ေမြးမဲ့ ကေလးကို Perinatally ေမြးေနရင္း နဲ႔ ေမြးျပီးကာစမွာ ကူးစက္ေစႏိုင္တယ္။ Maternal blood and other body fluids မိခင္ရဲ႕ ေသြး နဲ႔ ကိုယ္ခႏၶာအရည္ေတြေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။
အာရွမွာ ဒီလို မိခင္-ကေလး ကူးစက္ႏွဳန္းဟာ ၂၅-၃ဝ% ရွိတယ္။ တျခားေဒသေတြမွာ ကေလးေမြးႏိုင္တဲ့ အရြယ္ရွိ ပိုးသယ္ကူး ေပးေနၾကတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ၁ဝ% သာရွိတယ္။ မိခင္-ကေလး ကူးစက္တယ္ဆိုတာ မေျပာပေလာက္ဘူး။ ဥေရာပ၊ အေမရိက အပါဝင္ အဲလိုေဒသေတြမွာ အမ်ားဆံုးကူးစက္နည္းလမ္းက Blood ေသြး နဲ႔ Sexual contact လိင္ဆက္ဆံရာေန ျဖစ္တယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲလိုေနရာေတြမွာ မိခင္-ကေလး မကူးရေအာင္ ကာကြယ္မႈေတာ့ လုပ္ၾကတယ္။ ကေလးကို Hepatitis B Immune Globulin (HBIG) နဲ႔ hepatitis B vaccine ေတြထိုးေပးတယ္။
Risk of transmission by breastfeeding ကေလးႏို႔တိုက္ရာကေန ဘီ ပိုးကူးစက္ႏိုင္တဲ့ အႏၠရာယ္
Breastmilk မိခင္ႏို႔ထဲမွာ Hepatitis B surface antigen (HBsAg) ဆိုတာ နည္းနည္းေလးသာ ေတြ႔ရတယ္။ ဒါေပမဲ့ ပိုးရွိတဲ့ မိခင္ကေန ႏို႔တိုက္လို႔ သူ႔ကေလးကို ဘီ ပိုးကူးစက္ေစႏိုင္တဲ့ အႏၠရာယ္ဟာ ထူးျပီး မပိုတာ ေတြ႔ရတယ္။
တိုင္ဝမ္မွာ ဘီပိုးရွိ မိခင္ေတြကေန ေမြးလာတဲ့ ကေလးေပါင္း ၁၄၇ ေယာက္ကို ေလ့လာတဲ့အခါ မိခင္ႏို႔တိုက္တဲ့ ကေလး ၉၂ ေယာက္မွာ ကူးစက္တယ္။ ႏို႔မတိုက္တဲ့ ကေလး ၅၅ ေယာက္မွာ ကူးစက္တယ္။ ကူးစက္ႏွဳန္း မထူးဘူးဆိုတာ သိလာရတယ္။ ျဗိတိန္မွာ ၁၂၅ ေယာက္ကို ေလ့လာေတာ့လဲ ကူးစက္ႏွဳန္း မပိုတာ ေတြ႔ရတာဘဲ။ ေလ့လာမႈေတြထဲမွာ ထပ္သိရတာက မိခင္မွာ Maternal e-antigen အီး ပိုးရွိေနေပမဲ့ ကူးစက္ႏွဳန္း မကြာတာလဲ ေတြ႔ရေသးတယ္။
ေကာက္ခ်က္ဆြဲရင္ “ကေလးကို ႏို႔တိုက္တာေၾကာင့္ ဘီပိုး ကူးစက္ႏွဳန္းဟာ ေသြးကေန နဲ႔ ကိုယ္ခႏၶာ-အရည္ေတြကေန ကူးစက္တာနဲ႔ ယွဥ္ရင္ ဘာမွ မေျပာပေလာက္ဘူး။” ႏို႔မွာ ကြဲေနတာ၊ ေသြးယိုေနတာ၊ အရည္ထြက္တဲ့ အနာျဖစ္ေနတာေတြ ရွိေနရင္ေတာ့ စိုးရိမ္စရာ ေကာင္းမယ္။
Prevention of perinatal and horizontal HBV transmission ဘယ္လိုကာကြယ္မလဲ
HB vaccine ကာကြယ္ေဆးဟာ Perinatal transmission မိခင္-ကေလး ကူးစက္မွာကိုေရာ Horizontal transmission လူၾကီးခ်င္း ေသြးနဲ႔ ကိုယ္ခႏၶာအရည္ေတြကေန ကူးစက္မွာကိုပါ ကာကြယ္နိုင္ပါတယ္။ ကာကြယ္ေဆး ထိုးထားရင္ မိခင္ကေန ကေလးကူးမွာကို ၇ဝ-၉ဝ% ကာကြယ္ႏိုင္တယ္။ တျခားလူၾကီးေတြကေန ကေလးကို ကူးမွာ ၉၅% ကာကြယ္နိုင္တယ္။
ဘီ ပိုးရွိေနတဲ့ မိခင္ကေန ေမြးလာတဲ့ ကေလးကို ၂၄ နာရီအတြင္း HB vaccine ကာကြယ္ေဆး နဲ႔ HBIG ေဆး ထိုးေပးရင္ ၈၅-၉ဝ% ကာကြယ္ႏိုင္တယ္။ ခက္တာက မဖြံ႔ျဖိဳးေသးတဲ့ တိုင္းျပည္ေတြမွာ မိခင္ေလာင္းတိုင္းကို ဘီပိုး စစ္ေဆးတာနဲ႔ HBIG ေဆး ထိုးေပးႏိုင္တာက လက္ေတြ႔ ျဖစ္မလာေသးပါ။ ဒါ့ေၾကာင့္ ေမြးတဲ့ကေလးတိုင္းကို ၄၈ နာရီအတြင္း ဘီပိုး ကာကြယ္ေဆး မျဖစ္မေန ထိုးဘို႔ ေထာက္ခံခ်က္ေပးထားတယ္။ ေဆးရံု-ေဆးခန္းေတြမွာ ေမြးတဲ့ကေလးေတြကိုေတာ့ အဲလိုလုပ္ေပးႏိုင္ေပမဲ့ ေတာမွာ၊ အိမ္မွာ ေမြးတဲ့ကေလးတိုင္းက အဲဒီအခြင့္အေရး မရၾကေသးဘူး။ အာရွလိုေနရာေတြမွာ မိခင္-ကေလး ကူးစက္ႏိုင္တာ ပိုမ်ားတာမို႔ ေမြးျပီး ကာကြယ္ေဆးထိုးေပးဘို႕ အထူးလိုအပ္ေနေသးတယ္။ ကာကြယ္ေဆးထိုးထားတဲ့ကေလကို စိတ္ခ်လက္ခ် ႏို႔တိုက္လို႔ရပါတယ္။
အဲလိုမျဖစ္ႏိုင္တဲ့ေနရာေတြမွာ Wet-nurses ႏို႔အငွားတိုက္ခိုင္းတာနဲ႔ Donated breastmilk လွဴထားတဲ့ႏို႔တိုက္တာ လုပ္သင့္တယ္။ ေရာဂါ ထူေျပာရာေဒသေတြက မိခင္ေတြဟာ တခ်ိန္က ပိုးအကူးခံထားရျပီး ေကာင္းတာတယ္။ သူတို႔ကိုယ္ထဲမွာ HBV ေရာဂါကို ခုခံႏိုင္စြမ္းရွိတဲ့ Anti-HBs antibody (အင္တီေဘာ္ဒီ) ေတြရွိေနလိမ့္မယ္။ ဒါေတြက အခ်င္းကတဆင့္ ဗိုက္ထဲက ကေလးဆီ ေရာက္သြားျပီး ေမြးလာတဲ့ကေလးကို အနည္းဆံုး ၆ လ အထိ ေရာဂါျပီးႏိုင္ေစတယ္။ ခ်မ္းသာတဲ့ႏိုင္ငံေတြမ်ာ ႏို႔အငွားတိုက္တာနဲ႔ ႏို႔လွဴတာေတြကို HBsAg ပါမပါ အရင္ စစ္ေဆးဘို႔ လိုတယ္။
Recommendations အၾကံျပဳခ်က္
၁။ ေမြးလာတဲ့ ကေလးတိုင္း ထိုးေပးရမဲ့ Routine childhood immunization ကေလးကာကြယ္ေဆးဇယားထဲမွာ hepatitis B vaccine ပါရမယ္။
၂။ ျဖစ္ႏိုင္ရင္ ကေလးေမြးျပီး ၄၈ နာရီအတြင္း ထိုးေပးပါ။
၃။ WHO နဲ႔ UNICEF က အၾကံျပဳထားတာက ကေလးကို အနည္းဆံုး ၄ လ၊ ျဖစ္ႏိုင္ရင္ ၆ လ မိခင္ႏို႔တိုက္ပါ။ ၆ လ ေနာက္မွာ ျဖည့္စြက္စာ ေကြ်းမယ္ဆိုရင္ ၂ ႏွစ္အထိလဲ ႏို႔တိုက္ႏိုင္တယ္။
၄။ မိခင္ႏို႔မတိုက္တဲ့ကေလးေတြဟာ ေရာဂါေတြ ျဖစ္တဲ့ ႏွဳန္းေရာ ေရာဂါေၾကာင့္ ေသဆံုးႏွဳန္းပါ ပိုမ်ားတယ္။
၅။ မိခင္မွာ ဘီပိုးရွိေနလို႔ သူ႔ကေလးကို ႏို႔တိုက္လို႔ ဘီ ပိုးကူးစက္ဘို႔ အႏၲရာယ္က ထူးျပီး ပိုမမ်ားပါ။ ကာကြယ္ေဆး မထိုးတာေတာင္မွ ပိုမမ်ားပါ။
၆။ ဒါ့ေၾကာင့္ ေရာဂါထူေျပာရာေနရာေတြမွာ ကာကြယ္ေဆး မရွိတာေတာင္မွ မိခင္ကေန ကေလးကို ႏို႔တိုက္သင့္ပါတယ္။
အစမွာ မိတ္ဆက္ေပးခဲ့တဲ့ ဒုကၡသည္ လူနာရဲ႕ ကေလးအတြက္ မထိုးမျဖစ္တဲ့ HBIG ကာကြယ္ေဆးကို ေဒလီလို ျမိဳ႕ေတာ္ၾကီးမွာ လွည့္ပတ္ ရွာၾကရတယ္။ ဘံုေဘအနားက (ထာေနး) ဆိုတဲ့ျမိဳ႕မွာ ရွိတဲ့ ေဆးကုမၸဏီက ထုတ္တဲ့ ဒီေဆးကို ရူးပီး ၄ဝဝဝ နဲ႔ ဝယ္လို႔ရတာ ကံေကာင္းတယ္လို႔ ေျပာရမလို ၂၄ နာရီအတြင္း ဒီေဆးရမွ ျဖစ္မယ္လို႔ သိထားသူ အားလံုးက သက္ျပင္းခ်ႏိုင္ၾကလို႔ပါ။ ျမန္မာျပည္မွာလဲ ခ်မ္းသာမွ က်န္းမာႏိုင္ဆဲ ျဖစ္ေနေသးတယ္။
Dr. တင့္ေဆြ
၃ဝ-၈-၂ဝ၁၁
“ဆရာ (႕႕႕႕) က သူ႔ကေလးကို ႏို႔တိုက္လို႔ ရသလားတဲ့။"
အသဲေရာင္ ဘီ ပိုးရွိသူ မိခင္ နဲ႔ ကေလးႏို႔တိုက္ျခင္း အေၾကာင္း အေရးၾကီးတဲ့ ထုတ္ျပန္ခ်က္တခုကို Global Programme for Vaccines and Immunization ကမာၻလံုးဆိုင္ရာ ကာကြယ္ေဆးမ်ားႏွင့္ ကာကြယ္ေဆးထိုးႏွံျခင္း အစီအစဥ္ နဲ႔ WHO ကမာၻ႔ က်န္းမာေရး အဖြဲ႔ၾကီးမွာ ရွိၾကတဲ့ Divisions of Child Health and Development ကေလး-က်န္းမာေရး ဌာန နဲ႔ Reproductive Health (Technical Support) မ်ိဳးပြါးက်န္းမာေရး (နည္းပညာ ေထာက္ကူေရး) ေတြကေန ၂၂-၁၁-၉၆ မွာ ပူးတြဲ ထုတ္ျပန္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။
Introduction နိဒါန္း
“ဘီပိုးရွိေနတဲ့ မေအကေန ကေလးကို ႏို႔တိုက္ရင္ ေရာဂါကူးစက္ႏိုင္သလား” ဆိုတာဟာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေမးေနရတဲ့ ေမးခြန္း ျဖစ္ပါတယ္။ ကမာၻမွာ ကေလးမိခင္ အားလံုးရဲ႕ ၅% မွာ Chronic hepatitis B virus carriers နာတာရွည္ ဘီ ပိုးရွိေနသူေတြျဖစ္လို႔ ဒီအေမးဟာ အေရးၾကီးပါတယ္။
ခိုင္မာတဲ့ ေလ့လာမႈေတြကို ဆန္းစစ္တဲ့အခါ "အဲလိုႏို႔တိုက္ျခင္းဟာ ကေလးကို ပိုးရွိေနတဲ့ မိခင္ေတြကေန ကူးစက္မဲ့ အခြင့္အလမ္းက ထူးျခားျပီး ပိုမ်ားတယ္လို႔ မေတြ႔ရွိရပါ။" WHO ကေန ညႊန္ေပးထားတဲ့ Hepatitis B vaccine ကာကြယ္ေဆးထိုး လုပ္ငန္းကို ႏိုင္ငံေပါင္း ၈ဝ ေက်ာ္မွာ လုပ္ေနၾကလို႔ ကူးစက္မဲ့ အႏၠရာယ္စာရင္းကေန တခ်ိန္မွာ ပယ္ဖ်က္ႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။
Hepatitis B virus infection အသဲေရာင္ ဘီ ပိုးကူးစက္ေရာဂါ
HBV infection ဘီ ပိုးကူးစက္ေရာဂါဟာ တကမာၠလံုး လူထုက်န္းမာေရးမွာ အလြန္ အေရးပါပါတယ္။ ဒီပိုးေၾကာင့္ Asymptomatic infection ပိုးရွိေနေပမဲ့ ေရာဂါလကၡဏာ မျပေသးတာ၊ Clinical acute hepatitis အသဲ စျပီး ေရာင္လာတာ၊ Fulminant hepatitis အသဲေရာဂါ ေကာင္းေကာင္း ရလာတာ၊ နဲ႔ Chronic carrier ပိုးဆက္ရွိေနရင္း နာတာရွည္ ပိုးသယ္ယူ-ကူးစက္ေစမဲ့အဆင့္ ဆိုျပီး အမ်ိဳးမ်ိဳး ျဖစ္ပါမယ္။
တကမာၻလံုးမွာ နာတာရွည္ ေရာဂါပိုး ကူးစက္ေအာင္ သယ္ေပးေနသူေပါင္း သန္း ၃၅ဝ မက ရွိေနျပီ။ သူတို႔ကိုယ္တိုင္ကလဲ တခ်ိန္မွာ Chronic active hepatitis နာတာရွည္ အသဲေရာင္ေရာဂါ၊ Cirrhosis အသဲေျခာက္ေရာဂါ နဲ႔ Primary hepatocellular carcinoma အသဲကင္ဆာ ေရာဂါေတြ ျဖစ္လာႏိုင္ၾကသူေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေတြကေန တႏွစ္မွာ လူေပါင္း ၁ သန္းေက်ာ္ ေသဆံုးေနၾကရတယ္။ ခန္႔မွန္းခ်က္အရ အဲလိုလူေတြထဲက ၂၅-၃၅% ဟာ အဲလို နိဂံုးခ်ဳပ္ၾကရတယ္။
Transmission of HBV ဘီပိုး ကူးစက္ျခင္း
ကူးစက္တဲ့ ပံုစံက Carrier prevalence ပိုးကို သယ္ပို႔ေပးေနသူေတြ နည္းတဲ့-မ်ားတဲ့ေနရာ အေပၚမွာ မူတည္တယ္။ ကူးစက္မႈ မ်ားရာ ေနရာေတြ ျဖစ္တဲ့ အေရွ႕အာရွ၊ အေရွ႕ေတာင္အာရွ၊ အာဖရိက-ဆာဟာရေဒသ ေတြမွာ ကူးစက္နည္းက Perinatal ေခၚတဲ့ Carrier mother to her newborn ပိုးရွိမိခင္ကေနကေလး (အထက္ကေနေအာက္)၊ ဒါမွမဟုတ္ Close contact အေနနီးစပ္မႈ (ေဘးတိုက္) နည္းေတြ ျဖစ္တယ္။
အာရွမွာ HBV carrier women of childbearing age ကေလးေမြးႏိုင္တဲ့အရြယ္ရွိ ပိုးသယ္ကူးေပးေနၾကတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ၄ဝ% မွာ hepatitis "e" antigen (HBeAg) အသဲေရာင္ အီး ပိုးပါ ရွိေနၾကတယ္။ ဒီလို အမ်ိဳးသမီးေတြထဲက ၇ဝ-၉ဝ% ကေန သူတို႔ ေမြးမဲ့ ကေလးကို Perinatally ေမြးေနရင္း နဲ႔ ေမြးျပီးကာစမွာ ကူးစက္ေစႏိုင္တယ္။ Maternal blood and other body fluids မိခင္ရဲ႕ ေသြး နဲ႔ ကိုယ္ခႏၶာအရည္ေတြေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။
အာရွမွာ ဒီလို မိခင္-ကေလး ကူးစက္ႏွဳန္းဟာ ၂၅-၃ဝ% ရွိတယ္။ တျခားေဒသေတြမွာ ကေလးေမြးႏိုင္တဲ့ အရြယ္ရွိ ပိုးသယ္ကူး ေပးေနၾကတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ၁ဝ% သာရွိတယ္။ မိခင္-ကေလး ကူးစက္တယ္ဆိုတာ မေျပာပေလာက္ဘူး။ ဥေရာပ၊ အေမရိက အပါဝင္ အဲလိုေဒသေတြမွာ အမ်ားဆံုးကူးစက္နည္းလမ္းက Blood ေသြး နဲ႔ Sexual contact လိင္ဆက္ဆံရာေန ျဖစ္တယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲလိုေနရာေတြမွာ မိခင္-ကေလး မကူးရေအာင္ ကာကြယ္မႈေတာ့ လုပ္ၾကတယ္။ ကေလးကို Hepatitis B Immune Globulin (HBIG) နဲ႔ hepatitis B vaccine ေတြထိုးေပးတယ္။
Risk of transmission by breastfeeding ကေလးႏို႔တိုက္ရာကေန ဘီ ပိုးကူးစက္ႏိုင္တဲ့ အႏၠရာယ္
Breastmilk မိခင္ႏို႔ထဲမွာ Hepatitis B surface antigen (HBsAg) ဆိုတာ နည္းနည္းေလးသာ ေတြ႔ရတယ္။ ဒါေပမဲ့ ပိုးရွိတဲ့ မိခင္ကေန ႏို႔တိုက္လို႔ သူ႔ကေလးကို ဘီ ပိုးကူးစက္ေစႏိုင္တဲ့ အႏၠရာယ္ဟာ ထူးျပီး မပိုတာ ေတြ႔ရတယ္။
တိုင္ဝမ္မွာ ဘီပိုးရွိ မိခင္ေတြကေန ေမြးလာတဲ့ ကေလးေပါင္း ၁၄၇ ေယာက္ကို ေလ့လာတဲ့အခါ မိခင္ႏို႔တိုက္တဲ့ ကေလး ၉၂ ေယာက္မွာ ကူးစက္တယ္။ ႏို႔မတိုက္တဲ့ ကေလး ၅၅ ေယာက္မွာ ကူးစက္တယ္။ ကူးစက္ႏွဳန္း မထူးဘူးဆိုတာ သိလာရတယ္။ ျဗိတိန္မွာ ၁၂၅ ေယာက္ကို ေလ့လာေတာ့လဲ ကူးစက္ႏွဳန္း မပိုတာ ေတြ႔ရတာဘဲ။ ေလ့လာမႈေတြထဲမွာ ထပ္သိရတာက မိခင္မွာ Maternal e-antigen အီး ပိုးရွိေနေပမဲ့ ကူးစက္ႏွဳန္း မကြာတာလဲ ေတြ႔ရေသးတယ္။
ေကာက္ခ်က္ဆြဲရင္ “ကေလးကို ႏို႔တိုက္တာေၾကာင့္ ဘီပိုး ကူးစက္ႏွဳန္းဟာ ေသြးကေန နဲ႔ ကိုယ္ခႏၶာ-အရည္ေတြကေန ကူးစက္တာနဲ႔ ယွဥ္ရင္ ဘာမွ မေျပာပေလာက္ဘူး။” ႏို႔မွာ ကြဲေနတာ၊ ေသြးယိုေနတာ၊ အရည္ထြက္တဲ့ အနာျဖစ္ေနတာေတြ ရွိေနရင္ေတာ့ စိုးရိမ္စရာ ေကာင္းမယ္။
Prevention of perinatal and horizontal HBV transmission ဘယ္လိုကာကြယ္မလဲ
HB vaccine ကာကြယ္ေဆးဟာ Perinatal transmission မိခင္-ကေလး ကူးစက္မွာကိုေရာ Horizontal transmission လူၾကီးခ်င္း ေသြးနဲ႔ ကိုယ္ခႏၶာအရည္ေတြကေန ကူးစက္မွာကိုပါ ကာကြယ္နိုင္ပါတယ္။ ကာကြယ္ေဆး ထိုးထားရင္ မိခင္ကေန ကေလးကူးမွာကို ၇ဝ-၉ဝ% ကာကြယ္ႏိုင္တယ္။ တျခားလူၾကီးေတြကေန ကေလးကို ကူးမွာ ၉၅% ကာကြယ္နိုင္တယ္။
ဘီ ပိုးရွိေနတဲ့ မိခင္ကေန ေမြးလာတဲ့ ကေလးကို ၂၄ နာရီအတြင္း HB vaccine ကာကြယ္ေဆး နဲ႔ HBIG ေဆး ထိုးေပးရင္ ၈၅-၉ဝ% ကာကြယ္ႏိုင္တယ္။ ခက္တာက မဖြံ႔ျဖိဳးေသးတဲ့ တိုင္းျပည္ေတြမွာ မိခင္ေလာင္းတိုင္းကို ဘီပိုး စစ္ေဆးတာနဲ႔ HBIG ေဆး ထိုးေပးႏိုင္တာက လက္ေတြ႔ ျဖစ္မလာေသးပါ။ ဒါ့ေၾကာင့္ ေမြးတဲ့ကေလးတိုင္းကို ၄၈ နာရီအတြင္း ဘီပိုး ကာကြယ္ေဆး မျဖစ္မေန ထိုးဘို႔ ေထာက္ခံခ်က္ေပးထားတယ္။ ေဆးရံု-ေဆးခန္းေတြမွာ ေမြးတဲ့ကေလးေတြကိုေတာ့ အဲလိုလုပ္ေပးႏိုင္ေပမဲ့ ေတာမွာ၊ အိမ္မွာ ေမြးတဲ့ကေလးတိုင္းက အဲဒီအခြင့္အေရး မရၾကေသးဘူး။ အာရွလိုေနရာေတြမွာ မိခင္-ကေလး ကူးစက္ႏိုင္တာ ပိုမ်ားတာမို႔ ေမြးျပီး ကာကြယ္ေဆးထိုးေပးဘို႕ အထူးလိုအပ္ေနေသးတယ္။ ကာကြယ္ေဆးထိုးထားတဲ့ကေလကို စိတ္ခ်လက္ခ် ႏို႔တိုက္လို႔ရပါတယ္။
အဲလိုမျဖစ္ႏိုင္တဲ့ေနရာေတြမွာ Wet-nurses ႏို႔အငွားတိုက္ခိုင္းတာနဲ႔ Donated breastmilk လွဴထားတဲ့ႏို႔တိုက္တာ လုပ္သင့္တယ္။ ေရာဂါ ထူေျပာရာေဒသေတြက မိခင္ေတြဟာ တခ်ိန္က ပိုးအကူးခံထားရျပီး ေကာင္းတာတယ္။ သူတို႔ကိုယ္ထဲမွာ HBV ေရာဂါကို ခုခံႏိုင္စြမ္းရွိတဲ့ Anti-HBs antibody (အင္တီေဘာ္ဒီ) ေတြရွိေနလိမ့္မယ္။ ဒါေတြက အခ်င္းကတဆင့္ ဗိုက္ထဲက ကေလးဆီ ေရာက္သြားျပီး ေမြးလာတဲ့ကေလးကို အနည္းဆံုး ၆ လ အထိ ေရာဂါျပီးႏိုင္ေစတယ္။ ခ်မ္းသာတဲ့ႏိုင္ငံေတြမ်ာ ႏို႔အငွားတိုက္တာနဲ႔ ႏို႔လွဴတာေတြကို HBsAg ပါမပါ အရင္ စစ္ေဆးဘို႔ လိုတယ္။
Recommendations အၾကံျပဳခ်က္
၁။ ေမြးလာတဲ့ ကေလးတိုင္း ထိုးေပးရမဲ့ Routine childhood immunization ကေလးကာကြယ္ေဆးဇယားထဲမွာ hepatitis B vaccine ပါရမယ္။
၂။ ျဖစ္ႏိုင္ရင္ ကေလးေမြးျပီး ၄၈ နာရီအတြင္း ထိုးေပးပါ။
၃။ WHO နဲ႔ UNICEF က အၾကံျပဳထားတာက ကေလးကို အနည္းဆံုး ၄ လ၊ ျဖစ္ႏိုင္ရင္ ၆ လ မိခင္ႏို႔တိုက္ပါ။ ၆ လ ေနာက္မွာ ျဖည့္စြက္စာ ေကြ်းမယ္ဆိုရင္ ၂ ႏွစ္အထိလဲ ႏို႔တိုက္ႏိုင္တယ္။
၄။ မိခင္ႏို႔မတိုက္တဲ့ကေလးေတြဟာ ေရာဂါေတြ ျဖစ္တဲ့ ႏွဳန္းေရာ ေရာဂါေၾကာင့္ ေသဆံုးႏွဳန္းပါ ပိုမ်ားတယ္။
၅။ မိခင္မွာ ဘီပိုးရွိေနလို႔ သူ႔ကေလးကို ႏို႔တိုက္လို႔ ဘီ ပိုးကူးစက္ဘို႔ အႏၲရာယ္က ထူးျပီး ပိုမမ်ားပါ။ ကာကြယ္ေဆး မထိုးတာေတာင္မွ ပိုမမ်ားပါ။
၆။ ဒါ့ေၾကာင့္ ေရာဂါထူေျပာရာေနရာေတြမွာ ကာကြယ္ေဆး မရွိတာေတာင္မွ မိခင္ကေန ကေလးကို ႏို႔တိုက္သင့္ပါတယ္။
အစမွာ မိတ္ဆက္ေပးခဲ့တဲ့ ဒုကၡသည္ လူနာရဲ႕ ကေလးအတြက္ မထိုးမျဖစ္တဲ့ HBIG ကာကြယ္ေဆးကို ေဒလီလို ျမိဳ႕ေတာ္ၾကီးမွာ လွည့္ပတ္ ရွာၾကရတယ္။ ဘံုေဘအနားက (ထာေနး) ဆိုတဲ့ျမိဳ႕မွာ ရွိတဲ့ ေဆးကုမၸဏီက ထုတ္တဲ့ ဒီေဆးကို ရူးပီး ၄ဝဝဝ နဲ႔ ဝယ္လို႔ရတာ ကံေကာင္းတယ္လို႔ ေျပာရမလို ၂၄ နာရီအတြင္း ဒီေဆးရမွ ျဖစ္မယ္လို႔ သိထားသူ အားလံုးက သက္ျပင္းခ်ႏိုင္ၾကလို႔ပါ။ ျမန္မာျပည္မွာလဲ ခ်မ္းသာမွ က်န္းမာႏိုင္ဆဲ ျဖစ္ေနေသးတယ္။
Dr. တင့္ေဆြ
၃ဝ-၈-၂ဝ၁၁
No comments:
Post a Comment